پیوند دین و طبیعت؛ معابد چین به آخرین پناهگاه درختان درحال انقراض تبدیل شده‌اند

درخت مقاومی از جنس ممرز (گونه Putuo hornbeam) که در هوای مرطوب ساحل دریای شرق چین به‌خوبی رشد می‌کند، ممکن است اصلا توجه بازدیدکنندگان معبد هویی‌جی در یکی از جزایر استان ژجیانگ را به خود جلب نکند.درخت مذکور ظاهری معمولی دارد: پوسته‌ای لکه‌دار، قامتی کوتاه و برگ‌هایی دندانه‌دار با رگبرگ‌هایی منظم. اما تا آن‌جا که کارشناسان حفاظت از طبیعت می‌دانند، نمونه بالغ دیگری از این گونه در طبیعت باقی نمانده است. تنها بازمانده این گونه در جزیره مونت پوتو حدود دو قرن است در آن‌جا حضور دارد. براساس پژوهشی که چهارشنبه‌ی گذشته در مجله‌ی Current Biology منتشر شد، همین محیط احتمالا عامل نجات آن درخت بوده است.به‌گزارش نیویورک‌تایمز، پژوهش جدید نشان می‌دهد که مکان‌های مذهبی در شرق چین به پناهگاه‌هایی برای درختان کهن، باستانی و درحال انقراض تبدیل شده‌اند. از نخستین سال‌های دوران میلادی، معابد بودا و تائو از گیاهانی محافظت کرده‌اند که در محیط‌های دیگر توان بقا نداشته‌اند. دست‌کم هشت گونه که اکنون در هیچ نقطه دیگری از زمین یافت نمی‌شوند، در این فضاها زنده مانده‌اند.ژیائو تانگ، استاد بوم‌شناسی در دانشگاه پکن و یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید: «این نوع حفاظت از تنوع زیستی که ریشه در فرهنگ و سنت‌های بومی دارد، به‌طرزی شگفت‌آور مقاوم بوده و حتی در مواجهه با تمدن مدرن و توسعه سریع اقتصادی نیز پابرجا مانده است».سارا ارجمنداز پرومتئوس تا درخت راز؛ با کهنسال‌ترین درخت‌های جهان آشنا شویدمطالعه '8دلیل دوام‌آوردن درختان در مکان‌های مذهبی، کاشت در این فضاها و مراقبت مناسب از آن‌ها است. آیین‌های بودا و تائو اهمیت ویژه‌ای برای ارتباط معنوی با گیاهان قائل هستند و در طول زمان، معابد معمولا دست‌نخورده باقی مانده و از حوادثی مانند قطع درختان در امان مانده‌اند. دیوید لیندنمایر، زیست‌شناس حفاظت از محیط‌زیست و یکی از نویسندگان مطالعه از دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا می‌گوید: «این نقطه تلاقی جالبی میان علم حفاظت از طبیعت و باورهای دینی است.»پژوهشگران با بهره‌گیری از داده‌های دولتی و بررسی‌های پیشین، حدود ۴۷ هزار درخت کهنسال را در ۶۵۴۵ مکان مذهبی پراکنده در سراسر چین شناسایی کردند. از میان این درختان کهنسال (درختانی با عمر صد سال و بیشتر)، تقریبا ۶۰۰۰ نمونه متعلق به گونه‌های درمعرض خطر انقراض بودند.پژوهشگران دریافتند که تراکم درختان کهنسال در داخل معابد بیش از ۷۰۰۰ برابر بیشتر از تراکم آن‌ها در خارج از معابد و در محیط طبیعی است. علاوه‌بر‌این، درختان موجود در محوطه معابد نیز از نظر سن، پیرتر از درختان خارج از آن‌ها هستند، به‌طوری‌که میانگین سن درختان درون معابد ۲۶۱ سال و درمقابل میانگین سن درختان خارج از معابد ۲۰۳ سال است. برخی از درختان رشد یافته در محوطه معابد بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارند.درخت ۱۴۰۰ ساله کهن‌دار در معبد گوان‌یین، شی‌آن (سمت راست) و درختی از گونه فیبی ژننن با حدود ۴۰۰ سال قدمت، در پاویون ون‌چی، گویژو، چین.بسیاری از درختان ممرز کهنسال فقط در مونت پوتو وجود دارند. دو درخت از گونه فیبی ژننن (Phoebe zhennan) در معبد دامینگ استان سیچوان با قدمتی حدود ۱۵۰۰ سال شناسایی شده‌اند. همچنین تعداد زیادی درختان کهن‌دار یا ژینگو (Ginkgo biloba) همزمان با گسترش بوداگرایی که منشا آن هند است و حدود ۲۰۰۰ سال پیش وارد چین شد، در این مناطق ریشه دوانده‌اند. قدیمی‌ترین درخت ثبت‌شده در مطالعه به دوران سلسله هان شرقی بازمی‌گردد و در معبد بایما، معروف به معبد اسب سفید، در لوئویانگ قرار دارد که سال ۶۸ میلادی بنا شده است.از دیرباز، درختان بخش جدایی‌ناپذیری از سنت‌های بودایی بوده‌اند. گفته می‌شود بودا نخستین بار زیر درخت انجیر مقدس در بیهار هند به روشنگری دست یافت. همچنین، براساس مطالعه جدید، معابد چین معمولا به پرورش گیاهانی خاص همچون ژینگو، کاج بودا و درخت یاس ژاپنی اهمیت زیادی می‌دادند.پیوند میان مکان‌های مقدس و حفظ درختان محدود به چین یا آیین بودا نیست. تحقیقات گذشته نشان داده‌اند که مکان‌ها و آیین‌های دینی در سراسر جهان، از آفریقا گرفته تا اروپا و آمریکا، در حفظ درختان و جنگل‌ها نقش مهمی ایفا کرده‌اند.درخت تلخ‌بیان ژاپنی (Styphnolobium japonicum) با قدمتی حدود هزار سال در معبد لینگ‌گوانگ در پکن (سمت راست) و درختی از گونه Ficus virens با حدود ۳۰۰ سال قدمت در معبد تیدینگ شهر چونگ‌چینگ.سال گذشته، فهرست سرخ گونه‌های تهدیدشده اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) نشان داد که بیش از یک‌سوم گونه‌های درختی جهان در خطر انقراض قرار دارند.فورست فلیشمن، استاد سیاست‌گذاری محیط‌زیست در دانشگاه مینه‌سوتا که در مطالعه مشارکت نداشته است، می‌گوید: «اقدامات حفاظتی که در مطالعه به آن‌ها اشاره شده است، در مقایسه با تغییرات اقلیمی و قطع گسترده جنگل‌ها به هیچ عنوان کافی نیست. با‌این‌حال، این موارد نشان می‌دهند ارتباط انسان‌ها با طبیعت ابعاد دینی قوی‌ دارد و همین پیوندهای میان طبیعت و دین می‌تواند الهام‌بخش تلاش‌های حفاظت از محیط‌زیست باشد.»ساختمان‌ها در اطراف یک درخت کهن‌دار با برگ های طلایی در معبد بودایی گو گوان‌یین واقع در کوه‌های چونگ‌نان چین قرار گرفته‌اند.درختان کهنسال می‌توانند نقش بسیار مهمی در محیط اطراف خود ایفا کنند. با افزایش سن، آن‌ها معمولا بذر و گرده‌ بیشتری تولید می‌کنند که این امر برای گیاهان و جانوران مجاور ارزشمند است. این درختان برای دانشمندان نیز بسیار ارزشمند هستند. دکتر لیندنمایر توضیح داد که حلقه‌های درختان کهنسال اطلاعات زیادی درباره تغییرات اقلیمی در طول زمان ارائه می‌دهند و همچنین، در مقایسه با درختان جوان‌تر، مقدار چشمگیری از کربن را در خود ذخیره می‌کنند.یونگچوان یانگ، استاد بوم‌شناسی دانشگاه چونگ‌کینگ چین و یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید این درختان نه تنها شاهد تاریخ مکتوب چین هستند، بلکه هزاران سال تغییرات اقلیمی را نیز پشت سر گذاشته‌اند. از سوی دیگر، به‌عنوان بازماندگان تغییرات اقلیمی و تاثیرات انسانی، نسل‌های بعدی این درختان ممکن است از سازگاری بالاتری دربرابر تغییرات اقلیمی آینده برخوردار باشند.درخت Platycladus orientalis با قدمت حدود ۱۲۰۰ سال (سمت چپ) در معبد تیان‌تونگ، استان ژجیانگ، چین. یافته‌های مطالعه جدید نشان می‌دهد چگونه سنت‌های فرهنگی و مذهبی می‌توانند تنوع زیستی را حفظ کنند و به دانشمندان در ابداع راهکارهایی برای حفاظت از گونه‌های نادر کمک کنند. این درختان دارای نقش‌های مهم زیست‌محیطی هستند. آن‌ها در چرخه بازیافت مواد مغذی سهم دارند، زیستگاه‌هایی برای حیوانات و حشرات فراهم می‌کنند و تنوع زیستی را افزایش می‌دهند.