فوردلندیا؛ پروژه جاه‌طلبانه هنری فورد در آمازون چگونه به شهری متروکه تبدیل شد؟

از تولید داروهای زیستی گرفته تا ارائه شیوه‌های پایدار و سازگار با محیط زیست برای زندگی، جنگل‌های بارانی آمازون همواره الهام‌بخش راه‌حل‌هایی نوین برای چالش‌های دنیای مدرن بوده‌اند. یکی از منابع بسیار پرارزش و تجاری منطقه آمازون در قرن نوزدهم باعث آغاز تب جهانی لاستیک شد که البته بهای سنگینی از نظر انسانی به همراه داشت.در سال‌های دهه ۱۹۲۰، درختان لاستیک برزیل توجه هنری فورد، تولیدکننده خودرو، را به خود جلب کرده بودند و او ایده‌ای درخشان داشت: چرا باید هزینه‌های بسیار بالا و سختی‌های خرید لاستیک از بازارهای آسیایی را تحمل کند، وقتی می‌تواند منطقه بزرگی از جنگل آمازون را بخرد و شهر صنعتی پیشرفته‌ای بسازد که در آن تمام لاستیک مورد نیاز برای تولید تایر خودروهایش تولید شود؟ بدین ترتیب بود که پروژه‌ای به نام فوردلندیا متولد شد.اهمیت تنوع زیستی را دست‌کم نگیرید، وگرنه ممکن است به دردسر بیفتید.فورد قصد داشت شهری مدرن و آمریکایی را وسط جنگل‌های آمازون بسازد. هدف از ساخت شهر فوردلندیا که در دل جنگل‌های بارانی ایالت پارا در برزیل ساخته می‌شد، ایجاد یک الگوی ایده‌آل آمریکایی، یعنی شهری با ساختمان‌های بزرگ، بیمارستان و مراکز تفریحی در آمازون بود.پروژه فوردلندیا قرار بود منبع جدید و امیدوارکننده‌ای برای لاتکس ایجاد و در عین حال اشتغال‌زایی کند تا تولید لاستیک برای خودروهای فورد تامین شود. اما شرایط طور دیگری پیش رفت.آن‌طور که آی‌اف‌ال‌ساینس می‌نویسد، فوردلندیا تقریبا دو برابر ایالت دلاور آمریکا (۶٬۴۴۶ کیلومتر مربع) وسعت داشت و در کنار رودخانه تاپاژوس، یکی از شاخه‌های اصلی آمازون واقع می‌شد. این شهر روی زمین‌های مرتفع ساخته شده بود تا از سیل‌های شدید فصل بارانی در امان بماند، اما این ارتفاع باعث می‌شد کشتی‌هایی که مواد لازم برای شروع ساخت‌وساز را حمل می‌کردند، در فصل خشک به سختی بتوانند به آنجا دسترسی پیدا کنند.مواد مورد نیاز به‌ کندی می‌رسید و همین موضوع باعث شد تنش و نارضایتی بین کارگران بیشتر شود، چون برنامه‌های زمان‌بندی سخت، غذای محدود و ممنوعیت مصرف نوشیدنی‌های الکلی برای آن‌ها ناخوشایند بود.هزاران کارگر به سختی و به صورت دستی میلیون‌ها هکتار زمین را پاکسازی کردند، اما پاکسازی زمین بسیار دشوار و خطرناک بود، زیرا مارهای سمی فراوانی در منطقه حضور داشتند.بیشتر بخوانیدبحران خشکیدگی آمازون؛ استخراج طلا زمین‌ها را به کوره سوزان تبدیل کرده استمطالعه '414 03 04چرا هیچ پلی روی رودخانه‌ آمازون وجود ندارد؟مطالعه '426 03 01سرانجام، زمین تسلیم شد و بالاخره فورد فرصت خود را در دل جنگل به‌دست آورد. او قصد داشت کاری را انجام دهد که هیچ‌کس دیگر نتوانسته بود: کاشت ردیف‌به‌ردیف درختان لاستیک مانند مزارعش در ایالت میشیگان.گرچه، همان‌طور که اندرو فیشمن، رئیس و یکی از بنیان‌گذاران رسانه اینترسپت برزیل، اشاره می‌کند، هیچ‌کس پیش از این در آمازون چنین کاری نکرده بود و دلیل موجهی هم برای آن وجود داشت.در طرح‌ها و برنامه‌های فورد به دانش مردم بومی توجهی نشده بود: آن‌ها می‌دانستند که کشت تک‌محصولی در منطقه آمازون موفق و پایدار نخواهد بود.فورد به دلیل اعتماد زیاد به توانایی‌ها، ارزش‌ها و فناوری‌های آمریکایی خود، فکر می‌کرد با فتح جنگل و آوردن تمدن و پیشرفت اقتصادی به مردمی که آن‌ها را عقب‌مانده می‌دید، درحال انجام کاری مقدس است. اما نبود مزارع لاستیکی مشابه آنچه فورد می‌خواست ایجاد کند، به خاطر نادانی مردم محلی نبود، بلکه برعکس، آن‌ها به خوبی می‌دانستند وقتی درختان لاستیک بومی خیلی نزدیک به هم کاشته شوند، آفات و بیماری‌ها به سرعت بین آن‌ها شیوع پیدا می‌کند.بیمارستانی متروکه در فوردلندیامزرعه درختان لاستیک بدون تنوع زیستی برای محافظت از درختان براثر شیوع بیماری‌ها و هجوم شدید کرم‌ها نابود شد. در همین حال، کارگران با بیماری، سوءتغذیه، شرایط سخت کاری و نیش مارها و خفاش‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کردند.یکی از بزرگ‌ترین آتش‌سوزی‌های انسانی که جنگل‌های بارانی تاکنون شاهد آن بوده‌اند، زمانی رخ داد که کارگران تلاش می‌کردند زمین را پاک‌سازی کنند. این آتش‌سوزی به مشکلات زیست‌محیطی که ناشی از تلاش ناموفق فورد برای آوردن سبک آمریکایی به آمازون بود، افزود.فورد هرگز از شهری که نامش بر آن نهاده شده بود، بازدید نکرد. درنهایت، آزمایش او در سال ۱۹۴۵ و با خسارت مالی در حدود ۳۵۰ میلیون دلار امروز، توسط نوه‌اش رها شد. جنگل به زودی شروع به بازپس‌گیری قلمرو خود کرد، اما فوردلندیا به‌طور کامل از بین نرفت. هرچند برای چندین دهه، تعداد ساکنان این شهر کمتر از ۱۰۰ نفر بود، اکنون ۲ تا ۳ هزار نفر در آن زندگی می‌کنند. در همین زمان، آثار و خرابه‌های باقی‌مانده از رویای شکست‌خورده فورد هنوز وجود دارند و یادآوری از این موضوع هستند که قدرت واقعی آمازون در تنوع گونه‌های زیستی آن است.