فراز و فرود پذیرش استارتاپ‌ها در بورس؛ چه مسیری در پیش است؟

ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه سابقه طولانی در دنیا و همچنین در ایران دارد که مزایای فراوانی را برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد. به نوعی می‌توان گفت که بورس هر کشور تابلویی از اقتصاد آن کشور است. در یکی دو دهه اخیر با ظهور شرکت‌های حوزه فناوری و ارزش‌آفرینی که این دسته از شرکت‌ها در اقتصاد داشته‌اند بورس‌های بین‌المللی شاهد عرضه سهام این دسته از شرکت ها بوده‌اند.تفاوت اصلی شرکت‌های حوزه فناوری با شرکت‌های سنتی در مدل کسب‌وکار به پشتوانه دارایی نامشهودشان بوده ‌است؛ به طوری که در شرکت‌های حوزه فناوری به جای کارخانه تولیدی، مدل درآمدی بر پایه نرم‌افزار یا پلتفرم اشتراکی است. نگاهی به نسبت دارایی نامشهود به کل دارایی ۵۰۰ شرکت برتر بورس آمریکا نیز موید همین موضوع است.در ایران نیز با ظهور شرکت‌های حوزه فناوری در اوایل دهه ۹۰ شاهد رشد بالای این نوع شرکت‌ها بودیم و به دنبال آن، شرکت‌های نسل اولی در سال ۱۳۹۸ با چراغ سبز اولیه مسئولین اقتصادی تقاضای پذیرش در بورس را ارائه کردند. با وجود این درخواست اما در قدم اول مشکلات زیرساختی و قانونی، از جمله قوانین حسابداری در خصوص نحوه شناسایی و ثبت دارایی نامشهود، مانع ورود این شرکت‌ها به بورس شد.خوشبختانه با پیگیری‌های انجام‌شده از سوی شرکت «تپسی»، شاهد به‌روزرسانی قانون حسابداری ایران و استفاده از بند ۱۵ قانون بین‌المللی IFRS برای نحوه شناسایی و ثبت دارایی نامشهود بودیم و تپسی پس از انجام مقدمات اعلام‌شده در سال ۱۳۹۹ از این مانع عبور کرد اما در ادامه با مانع جدیدی با عنوان «نبود ضوابط مخصوص پذیرش استارتاپ‌ها در بورس» مواجه شد. این قانون پس از یک سال با عنوان «ضوابط اختصاصی پذیرش شرکت‌های استارتاپی» تصویب و در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ ابلاغ شد.این ضوابط اختصاصی علاوه بر سایر شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس به‌عنوان پیش‌شرط پذیرش استارتاپ‌ها اعلام شد و از بین شرکت‌های استارتاپی که در سال ۱۳۹۸ تقاضای پذیرش در بورس را داده بودند تنها شرکت تپسی موفق به انجام شرایط اختصاصی شد و در نهایت، در خرداد ۱۴۰۱ به‌عنوان اولین شرکت حوزه فناوری وارد بازار دوم فرابورس شد.بازار نوآفرین شرایط عمومی پذیرش بسیار ساده‌تری نسبت به سایر بازارها دارد پس از تجربه موفق تپسی در بازار سرمایه و مشکلات و ابهاماتی که در مسیر پذیرش این شرکت در ضوابط مورد اشاره مشاهده شد، سازمان بورس نسبت به تغییر قانون اولیه ضوابط اختصاصی اقدام کرد که آخرین ویرایش آن در آبان ۱۴۰۲ توسط سازمان بورس با عنوان «ضوابط و شرایط اختصاصی پذیرش سهام شرکت‌های نوپا و فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال» تصویب و ابلاغ شد.ابلاغ ویرایش جدید شرایط اختصاصی همزمان با ایجاد بازار جدید در فرابورس با عنوان «بازار نوآفرین» اتفاق افتاد که در این بازار تابلوی اختصاصی شرکت‌های دانش‌بنیان و تابلوی شرکت‌های رشدی ایجاد شد. این بازار شرایط عمومی پذیرش بسیار ساده‌تری نسبت به سایر بازارها دارد که در ادامه این نوشته به آن اشاره خواهد شد.درباره بازار نوآفرین بیشتر بخوانید:۹ شرکت دانش‌بنیان در بازار نوآفرین پذیرش شدند08 10 03مطالعه '3بر اساس ضوابط اختصاصی جدید شرکت تایید «کارگروه ساماندهی مراکز نوآوری و رویدادهای کارآفرینی» حذف و تایید بورس جایگزین آن شد. یکی از موانع اصلی پذیرش استارتاپ‌های نسل اولی وجود سهامداران خاص در ترکیب سهامداری استارتاپ‌ها و عدم تایید صلاحیت آن‌ها از سوی کارگروه بود.این موضوع در شرایطی تبدیل به مانع شده که این شرط پیش از این حذف شده‌ بود اما عملاً به‌صورت یک قانون نانوشته بر سر راه ورود استارتاپ‌های به بازار سرمایه مانع‌تراشی می‌کند؛ به طوری که در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳ جلسه پذیرش شرکت «دیوار» به همین دلیل مورد مخالفت کارگروه قرار گرفت و لغو شد. تغییر سهامداری شرکت «دیجی‌کالا» نیز به دلیل مخالفت کارگروه با سهامداری برخی سهامداران قبلی این مجموعه اتفاق افتاد.یکی از موانع اصلی پذیرش استارتاپ‌های نسل اولی وجود سهامداران خاص در ترکیب سهامداری و عدم تایید صلاحیت آن‌ها بوداز دیگر شرایطی که در قانون جدید اصلاح شده بحث وثایق و مشخص شدن ابهامات مربوط به آن بود. در ویرایش قبلی نیمی از سهام کلیه سهامداران ملزم به توثیق بود و در قانون جدید تنها به توثیق بخشی از سهام سهامداران عمده اشاره شده ‌است. تایید کلیه سهامداران در قانون قبلی نیز به تایید سهامداران عمده محدود شده است، هر چند احتمالاً همچنان قوانین نانوشته در این خصوص اجرا می‌شود.با توجه به شرایط جدید و ایجاد تابلوی جدید نوآفرین در سال ۱۴۰۳ شاهد افزایش مجدد درخواست‌ها برای پذیرش از سوی اکوسیستم نوآوری بودیم. شرکت «آسیاتک» موفق به پذیرش در بازار نوآفرین شد. شرکت‌های «کافه بازار»، «نوبیتکس»، «فینووا» و «دیموند» هم بر اساس خبرهای منتشرشده در حال گذراندن مراحل پذیرش هستند. شرکت دیجی‌کالا و دیوار نیز با توجه به سایز دو شرکت درخواست پذیرش در تابلوهای بورس تهران را داده‌اند و باید در سال پیش رو منتظر خبرهای جدید در خصوص پذیرش آن‌ها در بورس باشیم.در شرایط پذیرش بازار نوآفرین به حداقل سود خالص اشاره‌ای نشده‌ است؛ با این حال، بر اساس تجربه شرکت‌ها و قوانین نانوشته شرط داشتن سود خالص ۳۰ میلیارد تومانی برای بررسی پرونده از سوی فرابورس مطرح است. مهم ترین شرایط این تابلو به شرح جدول زیر است: تابلوی دانش‌بنیانتابلوی رشدحداقل سرمایه (میلیارد تومان) ۱۰ میلیارد تومان ح. ص. س. حداقل ۱۰ و حداکثر ۵۰۰ میلیارد تومانصورت مالی مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالیگزارش حسابرسی حسابرسی عضو جامعه حسابداران و عدم ضعف بااهمیت در سیستم اطلاعات مالیحسابرسی عضو جامعه حسابداران و دوره اخیر مردود یا عدم اظهار نظر نباشد مجوزدانش‌بنیان-به‌عنوان جمع‌بندی، از میان مهم‌ترین دلیل عرضه سهام در بورس برای شرکت‌های حوزه فناوری می‌توان به مشخص شدن ارزش روز شرکت و نقدشوندگی سهام و همچنین، امکان خروج سرمایه‌گذاران اولیه اشاره کرد. در مرحله بعدی نیز ایجاد امکان استفاده از ابزارهای تامین مالی بازار سرمایه و وثیقه‌گذاری سهام به جای ضامن بانکی و افزایش اعتبار شرکت‌ها مطرح است. در بازار نوآفرین تنها سهامداران حرفه‌ای که شرایط مشخصی نظیر تجربه و تخصص دارند و شرکت‌های حقوقی قادر به معامله هستند و همین موضوع می‌تواند در میزان نقدشوندگی سهام شرکت‌ها تاثیرگذار باشد.مطالب مرتبطورود استارتاپ‌ها به بورس؛ این مسیر جذاب اما ناهموار استمدیرعامل بورس تهران: بازار سرمایه از لحاظ تفکری آماده حضور شرکت‌های فناور نیست