اکرانوپلان؛ چرا هواناوهای عجیب دوران جنگ سرد درحال بازگشت هستند؟

وسیله نقلیه‌ای که در تصویر مشاهده می‌کنید، نه قایق است و نه هواپیما، بلکه وسیله‌ای پروازی است که در نزدیکی سطح دریا حرکت می‌کند و «اکرانوپلان» نام دارد. این هواناوهای غول‌پیکر بازماندگان فناوری منسوخ‌شده‌ی شوروی در دوران جنگ سرد هستند؛ اما اکنون، چین و ایالات متحده با توجه به افزایش احتمال بروز درگیری در منطقه اقیانوس آرام، در حال ساخت نسخه‌ی مدرن آن‌ها هستند.ملکم دیویس از مؤسسه سیاست‌های راهبردی استرالیا، به نیوساینتیست می‌گوید این شناورهای عظیم هرچند ظاهری شبیه هواپیماهای بزرگ دارند، از آنجایی که فقط چند متر بالاتر از سطح اقیانوس پرواز می‌کنند، درحقیقت بیشتر شبیه شناورهای سریع دریایی هستند.اکرانوپلان شناوری است که تنها چند متر بالاتر از سطح آب پرواز می‌کنداکرانوپلان از پدیده‌ای به نام اثر متقابل سطح بهره می‌برند که در آن بالشتکی از هوا میان وسیله پرواز و سطح آب زیرین تشکیل شده و هم وسیله را حمایت می‌کند و هم مقاومت هوا را کاهش می‌دهد. دیویس می‌گوید: «این شناورها معمولا سریع‌تر از کشتی‌ها هستند و سرعتی در حد هواپیماها دارند و درعین‌حال، از توانایی گریز از رادارهای شناسایی مستقر در سطح یا در آسمان نیز برخوردارند. این وسایل نقلیه می‌توانند به‌صورت مخفیانه و با سرعت بالا، بار یا نیروهای نظامی را در مسافت‌های طولانی اقیانوسی منتقل کنند یا احتمالا حملات غافلگیرانه موشکی ضدکشتی را علیه نیروی دریایی دشمن انجام دهند.»تصویرسازی مفهومی لیبرتی لیفتر، سازمان پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی ایالات متحده آمریکا.اکرانوپلان برای نخستین بار در دوران جنگ سرد به شهرت رسید. در آن زمان اتحاد جماهیر شوروی طرح اکرانوپلان خود ازجمله نمونه آزمایشی معروف به «هیولای دریای خزر» را آزمایش کرد. دیویس می‌گوید: «اما این فناوری هرگز به طور کامل توسعه نیافت و کمبود منابع مالی و کاربرد محدود، مانع از پیشرفت آن شد. توجه مجدد به شناورهای سطح‌پرواز همزمان با افزایش قدرت نظامی چین و فشار این کشور برای تثبیت ادعاهای سرزمینی خود درباره تایوان و دریای جنوبی چین رخ می‌دهد.»به گفته‌ی بن لوئیس، تحلیلگر مستقل امور دفاعی در واشینگتن دی‌سی، چین توسعه نمونه‌های اولیه شناورهای پرواز کننده در نزدیکی سطح دریا را از اوایل دهه ۲۰۰۰ آغاز کرد. در ژوئن ۲۰۲۵، تصاویری از شبکه‌های اجتماعی چین منتشر شد که وسیله نقلیه بزرگ آبی با چهار موتور جت نصب‌شده بر بال‌هایش را نشان می‌داد. طبق اسناد داخلی اطلاعاتی روسیه که به دست روزنامه نیویورک تایمز رسیده است، چین درحال جذب متخصصان فناوری روسی است که قبلا روی طرح‌های اکرانوپلان اتحاد جماهیر شوروی کار می‌کردند.بیشتر بخوانید«هیولای دریا»؛ آب‌پیمای غول‌پیکر و رادارگریز چین برای اولین‌بار به‌نمایش درآمد16 روز قبلمطالعه '2«مادر پهپادها» به میدان می‌آید؛ چین آماده رونمایی از بزرگ‌ترین پرنده پهپادبر جهان است10 03 04مطالعه '3دارپا (سازمان پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی ایالات متحده) از سال ۲۰۲۲، از توسعه‌ی نوعی هواپیمای دریایی مشابه ازطریق برنامه «لیبرتی لیفتر» حمایت مالی کرد. اما این برنامه در ژوئن ۲۰۲۵ بدون ساخت نمونه موفق خاتمه یافت. اکنون دارپا قصد دارد با استفاده از تجربیات کسب‌شده از برنامه یادشده، شرکت‌های خصوصی و بخش‌های مختلف ارتش ایالات متحده را به ادامه کار در این حوزه تشویق کند.به‌صورت جداگانه، شرکت آمریکایی «ریجنت کرافت» نیز نسخه تمام‌الکتریکی شناور سطح‌پرواز خود به نام «سی‌گلایدر» را برای استفاده تجاری آزمایش می‌کند که مورد توجه نیروی تفنگداران دریایی ایالات متحده قرار گرفته است. برندان مولوانی از موسسه مطالعات هوافضای چین وابسته به نیروی هوایی ایالات متحده در آلاباما می‌گوید: «این شناورهای سطح‌پرواز ممکن است با پیشرفت فناوری و روش‌های تولید، به گزینه‌هایی مقرون‌به‌صرفه و منطقی‌تر در مقایسه با هواپیماهای سنتی و گران‌قیمت تبدیل شوند.»بازگشت شناورهای سطح‌پرواز همزمان با افزایش فشار چین برای ادعاهای سرزمینی در تایوان و دریای چین جنوبی رخ می‌دهدمولوانی هشدار می‌دهد که شناورهای سطح‌پرواز قرار نیست نیروی اصلی ارتش باشند و به‌احتمال زیاد در درگیری‌های مدرن و شدید دوام نخواهند آورد. بن لوئیس نیز معتقد است این شناورها ممکن است در شرایط نامساعد جوی که در تنگه تایوان و دیگر آب‌های شرق آسیا رایج است، با مشکلات عملیاتی مواجه شوند. گرچه، به گفته‌ی دیویس آن‌ها می‌توانند بخشی از راهبرد نظامی گسترده‌تر چین برای مقابله با نیروهای دریایی ایالات متحده و متحدانش باشند که ممکن است در حمایت از تایوان مستقر شوند.ایالات متحده همکاری‌های نظامی خود را با متحدان منطقه‌ای ازجمله کره جنوبی، ژاپن و فیلیپین افزایش داده و همزمان در پی تقویت قلمروهای جزایر اقیانوس آرام به منظور تبدیل آن‌ها به پایگاه‌های نظامی است. لوئیس می‌گوید احتمال وقوع درگیری برای هر دو طرف، ضرورت بررسی و توسعه قابلیت‌های نوین را که بتوانند نسبت به طرف مقابل برتری داشته باشند، به‌طور چشمگیری افزایش داده است.