اپل برای ساخت آیفون کاملا آمریکایی زمین را زیر و رو می‌کند/ جدال کوک و ترامپ بر سر تولید داخلی

به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ دونالد ترامپ اوائل خرداد امسال اپل و دیگر تولیدکنندگان گوشی‌های هوشمند مانند سامسونگ خواست تا محصولات خود را در ایالات متحده تولید کنند؛ در غیر این صورت با تعرفه ۲۵ درصدی مواجه خواهند شد. ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» نوشت: مدت‌ها پیش به تیم کوک، مدیرعامل اپل، اطلاع داده‌ام که انتظار دارم آیفون‌هایی که در آمریکا به فروش می‌رسند، در خود ایالات متحده تولید و مونتاژ شوند، نه در هند یا هر جای دیگر. اگر اپل نتواند این کار را انجام دهد، باید حداقل ۲۵ درصد تعرفه به ایالات متحده پرداخت کند. او پس از امضای چند دستور اجرایی در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید در روز جمعه، در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت این تعرفه شامل هر شرکتی خواهد شد که گوشی در آمریکا می‌فروشد. او افزود: این شرکت‌ها سامسونگ و هر شرکت دیگری که چنین محصولی تولید می‌کنند را شامل می‌شود. در غیر این صورت منصفانه نخواهد بود. ترامپ هفته گذشته در جریان سفر خود به خاورمیانه، از تصمیم اپل برای تولید آیفون‌هایی که قرار است در آمریکا فروخته شوند، ولی در کارخانه‌های تازه ‌تأسیس در هند ساخته می‌شوند، ابراز نارضایتی کرده بود. طی چند سال گذشته، اپل تلاش کرده تا قابلیت‌های تولید خود را متنوع کند. بخشی از تولید آیفون‌ها پیش‌تر به هند سپرده شده بود و تیم کوک در تماس اخیر خود با سرمایه‌گذاران گفته بود که انتظار دارد اکثریت آیفون‌هایی که در آمریکا به فروش می‌رسند، ساخت هند باشند. یکی از منابع آگاه دولت اعلام کرد که کوک روز سه‌شنبه دوباره با ترامپ در کاخ سفید دیدار داشته، اما موضوع این جلسه فاش نشده است. «اسکات بسنت»، وزیر خزانه‌داری، گفت ترامپ تلاش دارد «تولید دقیق را به آمریکا بازگرداند». او افزود: به نظرم یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌پذیری‌های ما تولید خارجی است، مخصوصاً در حوزه نیمه‌رساناها، که بخش بزرگی از قطعات اپل در این دسته قرار می‌گیرند. ما دوست داریم اپل به ما در ایمن‌سازی زنجیره تأمین نیمه‌رساناها کمک کند. به لطف همکاری اپل با شرکت تایوانی TSMC که اخیراً کارخانه‌ای در آریزونا راه‌اندازی کرده، برخی از تراشه‌های اپل هم‌اکنون در ایالات متحده تولید می‌شوند. رودرواسی‌های کوک و ترامپ اپل، باارزش‌ترین شرکت سهامی عام جهان، بیش از هر شرکت دیگری در تاریخ، پول نقد دارد و سود به جیب می‌زند. اما این شرکت هیچ وقت نترسیده است که بگوید نمی‌تواند آیفون را در آمریکا تولید کند. اپل میلیاردها دلار برای آموزش میلیون‌ها مهندس ماهر در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرده است. چین و هند به دلیل جمعیت عظیم خود، مهندسان ماهر بیشتری از ایالات متحده دارند. و دستمزد آنها نیز بسیار کمتر از آمریکایی‌ها است. این در حالی است که استیو جابز، مدیرعامل فقید اپل، در دیدار اکتبر ۲۰۱۰ با باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، این مشکل را مطرح کرده بود و نظام آموزشی ضعیف آمریکا را مانعی بر سر راه اپل دانست. در آن زمان اپل به ۳۰ هزار مهندس صنعتی برای پشتیبانی از کارگران کارخانه نیاز داشت. جابز به اوباما گفته بود: نمی‌توانید این تعداد مهندس را در داخل آمریکا پیدا کنید. اگه بتوانید این مهندس‌ها را آموزش بدهید، ما می‌توانیم کارخانه‌های بیشتری را اینجا راه بیندازیم. کوک نیز در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۲ اعلام کرد که با ارزیابی جابز موافق است و زمانی که از او پرسیده شد آیا روزی فرا می‌رسد که محصولات اپل در خاک خود آمریکا تولید شوند، گفت: من دلم می‌خواهد این اتفاق بیفتد و مطمئن باشید که از تمام نفوذمان برای این کار استفاده می‌کنیم. اما «دن آیوز»، رئیس جهانی بخش تحقیقات فناوری در یک شرکت خدمات مالی، اعلام کرد که ایده بازگرداندن تولید آیفون به آمریکا «افسانه‌ای غیرواقعی» است. او گفت در صورت ساخت آیفون در آمریکا، قیمت آن می‌تواند بیش از سه برابر شود و به حدود سه هزار و ۵۰۰ دلار برسد، زیرا باید اکوسیستم پیچیده تولیدی که اکنون در آسیا وجود دارد، در آمریکا تکرار شود. او افزود که حتی برای انتقال تنها ۱۰ درصد از زنجیره تأمین اپل به آمریکا، حدود ۳۰ میلیارد دلار هزینه و سه سال زمان لازم است. افزایش تعرفه ۲۵ درصدی بر محصولات اپل می‌تواند باعث افزایش قیمت آیفون برای مصرف‌کنندگان آمریکایی شود. شایعاتی وجود دارد که اپل قصد دارد هنگام عرضه آیفون‌های جدید در پاییز، قیمت آنها را افزایش دهد؛ اقدامی که ممکن است ترامپ را بیشتر خشمگین کند. البته بعید است اپل این افزایش را مستقیماً به تعرفه‌ها نسبت دهد. کارشناسان معتقدند اگر تعرفه‌ها به بالای ۳۰ درصد برسد، اپل ناگزیر خواهد بود بخشی از این هزینه را به مشتری منتقل کند. با وجود اینکه انتقال تولید آیفون به آمریکا ممکن نیست، اپل اوائل امسال از سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری برای گسترش تأسیسات خود در آمریکا خبر داد؛ اقدامی که به نظر می‌رسد برای راضی نگه‌ داشتن ترامپ انجام شده باشد. این شرکت اعلام کرد قرار است کارخانه‌ای جدید در هیوستون برای تولید سرور -که پیش‌تر در خارج از آمریکا ساخته می‌شد- تأسیس کند تا از برند جدید هوش مصنوعی خود با نام «اپل اینتلیجنس» پشتیبانی کند. همچنین قصد دارد ظرفیت دیتاسنترها را در چند ایالت افزایش دهد و در ساخت تأسیسات شرکتی و تولید محتوای Apple TV+ در ۲۰ ایالت دیگر سرمایه‌گذاری کند. اپل به دنبال چه عنصری است؟ طبق اعلامیه‌ای که به تازگی منتشر شده، اپل متعهد شده است مستقیماً آهن‌رباهای عناصر خاکی کمیاب را از شرکت «ام‌پی متریالز» خریداری کند تا زنجیره تأمین خود در آمریکا را تقویت کند. همچنین اپل با این شرکت در راه‌اندازی یک خط بازیافت جدید در کالیفرنیا همکاری خواهد کرد؛ خطی که عناصر خاکی بازیافتی را مجدداً برای استفاده در محصولات اپل آماده می‌سازد. این اقدام بخشی از سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری اپل است که اوائل امسال برای گسترش عملیات خود در ایالات متحده اعلام شد؛ اقدامی در راستای سیاست‌های دولت ترامپ برای بازگرداندن تولید فناوری به داخل و کاهش وابستگی به چین. عناصر خاکی کمیاب موادی کلیدی در ساخت گوشی‌های هوشمند، تلویزیون‌ها و حتی جنگنده‌های نظامی هستند و در مذاکرات تجاری بین واشنگتن و پکن به عنوان یک ابزار چانه‌زنی مهم به‌کار رفته‌اند، زیرا چین تقریباً کل فرآوری این مواد را در اختیار دارد. تیم کوک در بیانیه‌ای گفت: نوآوری آمریکایی اساس کار ما در اپل است و ما به تعمیق سرمایه‌گذاری‌مان در اقتصاد ایالات متحده افتخار می‌کنیم. مواد خاکی کمیاب برای ساخت فناوری پیشرفته حیاتی هستند و این همکاری به تقویت زنجیره تأمین این مواد در داخل آمریکا کمک خواهد کرد. براساس این قرارداد، کارخانه ام‌پی متریالز در تگزاس، خطوط تولید آهن‌ربای جدیدی را منحصراً برای محصولات اپل راه‌اندازی خواهد کرد. طبق اعلام این شرکت، ارسال این مواد از سال ۲۰۲۷ آغاز شده و در نهایت از «صدها میلیون دستگاه اپل» پشتیبانی خواهد کرد. این مواد هم در داخل آمریکا توزیع می‌شوند و هم در سراسر جهان. اپل می‌گوید این توسعه باعث ایجاد ده‌ها شغل جدید خواهد شد. هر ۲ شرکت همچنین آموزش‌هایی را برای ایجاد نیروی کار آمریکایی در زمینه ساخت آهن‌ربا ارائه خواهند داد. اگرچه همکاری با ام‌پی متریالز می‌تواند به اپل در جلب نظر ترامپ در برابر تهدیدات تعرفه‌ای کمک کند، اما در عین حال هم‌راستا با تلاش‌های پیشین اپل برای استفاده از مواد بازیافتی در محصولاتش است؛ تلاشی که مدت‌ها پیش از آغاز دوره ترامپ شروع شده بود. برای مثال، آیفون ۱۶ که اوائل امسال میلادی عرضه شد، حاوی ۳۰ درصد مواد بازیافتی است. اپل می‌گوید در تولید آهن‌رباهای به‌ کار رفته در آیفون‌ها، آی‌پدها، اپل‌واچ‌ها و مک‌بوک‌های جدید از عناصر خاکی کمیاب بازیافتی استفاده می‌کند. دولت ترامپ همواره از اپل و سایر غول‌های فناوری خواسته محصولات‌شان را در آمریکا تولید کنند و نه در چین، هند یا ویتنام که بیشتر زنجیره تأمین فعلی را تشکیل می‌دهند. توسعه تخصص‌ها در عوض همکاری‌ها نکته مهم اینجاست که همکاری اپل و ام‌پی متریالز شامل توسعه نیروی کار متخصص در زمینه ساخت آهن‌ربا نیز می‌شود؛ که همین کمبود تخصص، یکی از دلایل دشواری انتقال تولید آیفون به آمریکاست. به گفته کارشناسان، آمریکا فاقد نیروی کار بسیار ماهری است که برای چنین تولیدی لازم است. «دیوید مارکوت»، معاون ارشد شرکت بین‌المللی تحقیقات بازار «کنتر»، پیش‌تر گفته بود: تخصص لازم برای ساخت هر کدام از اجزای آیفون، چیزی نیست که یک ‌شبه ایجاد شود؛ این کاری‌ است که نیاز به سال‌ها توسعه دارد. تیم کوک نیز در گذشته به کمبود نیروی کار ماهر در آمریکا اشاره کرده بود و در یک رویداد مجله «فورچون» در سال ۲۰۱۷، نیروی کار چینی را ترکیبی از مهارت‌های استادکاری، رباتیک پیشرفته و علوم کامپیوتر توصیف کرده بود. با این حال، تعهد اپل به سرمایه‌گذاری در تأمین عناصر خاکی کمیاب از داخل آمریکا، احتمالاً باعث رضایت ترامپ خواهد شد. رئیس‌جمهور آمریکا سرمایه‌گذاری‌های قبلی اپل را یکی از دستاوردهای خود در بازگرداندن تولید به خاک کشورش معرفی کرده بود. اپل تنها شرکتی نیست که در ماه‌های اخیر حضور خود در آمریکا را تقویت کرده است. شرکت «تگزاس اینسترومنتز» در ژوئن متعهد به سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد دلاری در تولید نیمه‌رساناها شد، غول تایوانی TSMC در ماه مارس ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تولید در آمریکا انجام داد، و شرکت پیشروی انویدیا در حوزه هوش مصنوعی نیز در آوریل اعلام کرد که ابررایانه‌های خود را در آمریکا خواهد ساخت. وقتی از انحصار عناصر خاکی کمیاب حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟ چین در حال حاضر تقریباً انحصار جهانی عناصر خاکی کمیاب را در اختیار دارد؛ موادی که در محصولات روزمره مانند تلفن‌های همراه، توربین‌های بادی، چراغ‌های LED و تلویزیون‌های صفحه ‌تخت به‌ کار می‌روند. این مواد همچنین در باتری خودروهای برقی، دستگاه‌های MRI و درمان‌های سرطان نقش حیاتی دارند. جالب است بدانید که اصطلاح «عناصر خاکی کمیاب» تا حدی گمراه‌ کننده است؛ عناصر خاکی کمیاب شامل ۱۷ عنصر از جمله لانتانیم، سریم، و نئودیمیوم می‌شود که به ‌طور فراوان در پوسته زمین یافت می‌شوند. اما استخراج و فرآوری آنها بسیار دشوار و پرهزینه است. جداسازی عناصر به ‌شکل مجزا، نیازمند فرآیند پیچیده‌ای‌ است که گاهی بیش از ۵۰ مرحله دارد. چین تنها کشوری است که تجهیزات لازم برای فرآوری بسیاری از این عناصر را در اختیار دارد و در حال حاضر ۹۲ درصد فرآوری جهانی را کنترل می‌کند. از سوی دیگر، تقاضا برای این مواد زیاد نیست: مثلاً هر خودرو تنها حدود یک کیلوگرم عنصر خاکی کمیاب نیاز دارد؛ گرچه همین مقدار هم کاملاً حیاتی است. این مواد به ‌دلیل سبکی و مقاومت در برابر گرما، برای ساخت آهن‌رباهای عملکرد بالا – که موتورهای الکتریکی را به حرکت درمی‌آورند و عملکرد موتورهای جت را بهبود می‌دهند – غیرقابل جایگزین هستند. ترکیب تقاضای نسبتاً کم و فرآوری پرهزینه و آلودگی‌زا، این صنعت را به صنعتی نامطلوب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. جالب اینکه بازار جهانی آن هم کوچک است: طبق برآورد تحلیلگران مؤسسه «پروجکت بلو»، کل ارزش خرید و فروش جهانی عناصر خاکی کمیاب در سال ۲۰۲۴ تنها ۳/۵ میلیارد دلار بود. در حالی‌که بازار مس بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار ارزش داشت. همین اندازه کوچک، مانند سایر مواد معدنی حیاتی همچون گالیوم و ژرمانیوم، باعث نوسان قیمت‌ها و سختی تجارت می‌شود. تغییر جزئی در عرضه می‌تواند ارزش بازار را به ‌شدت دگرگون کند که برای شرکت‌های استخراج و فرآوری که باید سرمایه‌گذاری اولیه بالا انجام دهند، خبر بدی است. برای مثال در سال ۲۰۱۰، قیمت عناصر خاکی کمیاب ۱۰ برابر افزایش یافت، وقتی چین صادرات را محدود کرد. اما مشکل اصلی جای دیگری است: شرکت‌های معدنی غربی عمدتاً بر استخراج مواد خام تمرکز کرده‌اند، چون سودآورتر است؛ در حالی ‌که فرآوری و پالایش بسیار پرهزینه‌تر است. طبق گزارش «مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد»، پالایش این عناصر تا ۷۵ درصد کل هزینه‌های عملیاتی زنجیره تأمین را شامل می‌شود؛ عمدتاً به دلیل هزینه‌های انرژی و مقررات زیست‌محیطی. همین حاشیه سود پایین، با مدل تجاری شرکت‌های غربی همخوانی ندارد و اینجاست که شرکت‌های چینی با سود کمتر کنار می‌آیند، بخشی به دلیل یارانه‌های دولتی. بر اساس داده‌های «آژانس بین‌المللی انرژی»، چین در سال گذشته ۹۱ درصد از خروجی پالایش‌ شده عناصر خاکی کمیاب جهان را تولید کرده است. پالایشگاه‌هایی مثل «شنگه» با ارزش چهار میلیارد دلار و «منابع و فناوری خاکی کمیاب چین» با ارزش ۶ میلیارد دلار، در قیمت‌هایی فعالیت می‌کنند که شرکت‌های غربی توان رقابت با آنها را ندارند. شرکت آخری که ذکر شد ۱۵ میلیارد دلار ارزش دارد و در سال ۲۰۲۴ تنها ۵/۶ درصد حاشیه عملیاتی داشته است. در حالی‌ که شرکت‌های غربی مانند «ریوتینتو» یا BHP معمولاً ۳۰ درصد یا کمی بیشتر حاشیه سود دارند. برای مثال، اکسید نئودیمیوم-پرازئودیمیوم (NdPr) – که ماده‌ای کلیدی در ساخت آهن‌رباهای مورد استفاده در خودروهای برقی و توربین‌های بادی است – به ‌خوبی این چالش را نشان می‌دهد. به گفته یکی از مشاوران مالی بخش معدن، تولیدکنندگان غیرچینی معمولاً به قیمتی حداقل ۱۴۰ تا ۱۵۰ دلار به ازای هر کیلوگرم نیاز دارند تا تولید را توجیه کنند. اما این قیمت خیلی دور از دسترس است، چراکه قیمت NdPr اخیراً ۶۳ درصد کاهش یافته و از اوج خود در سال ۲۰۲۲ به تنها ۶۵ دلار در هر کیلوگرم رسیده است. مشکل دیگر این است که فرآوری عناصر خاکی کمیاب، محصول فرعی ارزشمندی تولید نمی‌کند – برخلاف موادی مثل مس – و همین، سودآوری شرکت‌ها را بیشتر کاهش می‌دهد. این شرایط نشان می‌دهد که دولت‌های غربی باید وارد عمل شوند. نمونه‌هایی از این رویکرد از قبل وجود دارد: از سال ۲۰۲۱، کره جنوبی با ایجاد یک آژانس دولتی به نام شرکت بازسازی معادن و منابع معدنی کره و با تأمین مالی مداوم دولت سئول، ذخایر استراتژیک مواد معدنی حیاتی خود را به‌شدت گسترش داده است. هم‌زمان، دولت فرانسه و سرمایه‌گذاران خصوصی ژاپنی در حال حمایت از یک پروژه پالایش داخلی به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار متعلق به شرکت فرانسوی «کرمگ» هستند که قرار است از سال ۲۰۲۷، عناصر خاکی کمیاب مورد نیاز خودروساز اروپایی «استلانتیس» را تأمین کند. و در نهایت، وزارت دفاع آمریکا هفته گذشته اعلام کرد که از برنامه گسترش عملیات شرکت معدنی ام‌پی متریالز در زمینه عناصر خاکی کمیاب در خاک آمریکا حمایت مالی خواهد کرد. انتهای پیام/ نسترن صائبی صفت